Verwardheid en delier
Delier is een bewustzijnsstoornis die zich manifesteert als een stoornis in de gedachtengang (bijvoorbeeld: je vraagt iemand naar zijn geboortedatum en hij geeft zijn naam). Delier kan heel plots opkomen en zeer fluctuerend zijn (met opstoten). De betrokkene kan rusteloos worden, angstig, geïrriteerd tot agressief of net integendeel apathisch en erg volgzaam. Hallucinaties zijn mogelijk.
Mogelijke oorzaken?
Er zijn organische oorzaken (vb. druk door hersentumor, bloedarmoede), psychische oorzaken (depressie, angst, psychosen, het doormaken van een rouwproces) of de oorzaak kan te vinden zijn in de medicatie (vb. morfine, corticosteroïden). Delier kan ook veroorzaakt worden door een plotse wijziging in de medicatie (vb. door een vertrouwd slaapmiddel plots niet meer in te nemen). Ook het plots wegvallen van alcohol of het opstarten van antibiotica kan delier uitlokken. Andere mogelijke oorzaken van delier zijn inwendige bloedingen of stollingsstoornissen, neurologische aandoeningen, niet kunnen plassen of verstopt zijn, schildklieraandoeningen, verandering van de bloedspiegel bij diabetici, hyperstimulatie van de zintuigen, orgaanfalen, infecties, niet gecontroleerde pijn.
Wat te doen?
Veel hangt af van de oorzaak. Benader de betrokkene met respect en begrip, communiceer duidelijk, bied rust. Ideaal is een rustige, goed verlichte kamer in een veilige omgeving met vertrouwde personen die de betrokkene helpen oriënteren in tijd en plaats (vb. regelmatig de persoon eraan herinneren dat hij zich in het ziekenhuis bevindt). Herhaal indien nodig op geregelde tijdstippen wie je bent. Een goed zichtbare (verlichte) klok en kalender helpt bij oriëntatie in de tijd. Bescherm betrokkene tegen zichzelf (vb. een veiligheidshekken met beschermhoes zodat hij of zij niet uit bed kan of zet iets bij het bed dat gemakkelijk omvalt - een omgekeerde metalen kan op een tafeltje bv. - zodat je hoort wanneer betrokkene uit bed komt) en roep hulp in: de meeste oorzaken zijn behandelbaar.
Er zijn ook geneesmiddelen die verwardheid tegengaan.
Slapeloosheid
Mogelijke oorzaken?
Pijn, benauwdheid, misselijkheid, jeuk of krampen, angst (vb. angst om definitief in te slapen), depressie of het gebruik van bepaalde opwekkende geneesmiddelen (corticosteroïden).
Wat te doen?
Maak angst, onrust of andere emoties bespreekbaar of, als zieke, spreek zoveel mogelijk uit wat er in je omgaat tegen mensen die onbevooroordeeld naar je kunnen luisteren (zie ook emoties bij het sterven).
Een nachtlampje, een open deur of afspreken dat iemand regelmatig zal komen controleren, kan helpen. Verlucht de kamer voor het slapengaan, zet rustgevende muziek op, vermijd omgevingswarmte of geluidsoverlast. Probeer een dag- en nachtritme aan te houden en het normale slaappatroon te respecteren, voorzie indien mogelijk een scheiding tussen de dag- en nachtverblijfsruimte. Roken, alcohol, koffie, thee en cola voor het slapengaan is af te raden. Probeer relaxatieoefeningen. Een gemakkelijke houding en een goede pijncontrole zijn belangrijk. Gebruik van etherische oliën kan helpen (zie etherische oliën). De arts kan desnoods een kalmerings- of slaapmiddel voorschrijven.